Νέα Αντίληψη: Πόσο τυχαίο είναι το ότι καπνίζεις?

Πόσο σίγουροι είσαστε ότι καπνίζετε από δική σας επιλογή? Εντελώς? Κι εγώ αυτό νόμιζα, μέχρι που έπεσε στα χέρια μου ένα παλιό τεύχος της σειράς Lucky Luke. Παρατήρησα ότι είχε στο στόμα του ένα στάχυ και απόρρησα γιατί ήμουνα εντελώς σίγουρος ότι ο γνωστός καουμπόι είχε σχεδόν πάντα στο στόμα του ένα τσιγάρο. Ψάχνοντάς το λοιπόν, ανακάλυψα ότι όντως μέχρι το 1983 το συμπαθές cartoon συνήθιζε να καπνίζει ασταμάτητα, ενώ από εκεί και μετά, για εμπορικούς κυρίως λόγους, αφού δεν θα επιτρεπόταν αλλιώς η κυκλοφορία του comic στην Αμερική, το τσιγάρο αντικαταστάθηκε από ένα στάχυ. Παρόλα αυτά νομίζω ότι στην ερώτηση "τι έχει στο στόμα του πάντα ο Lucky Luke", η συντριπτική πλειοψηφία θα απάνταγε "ένα τσιγάρο".

Όταν αποφάσισα, λοιπόν να ψάξω και σε άλλα comic για να την παρουσία τσιγάρου, ανακάλυψα ότι τελικά οι ήρωες της παιδικής μου ηλικίας δεν ήταν καθόλου αθώοι. Και φυσικά δεν μιλάω για τις δεκαετίες προ του '80, όπου το κάπνισμα ήταν σχεδόν υποχρεωτικό παντού, αλλά για μεταγενέστερα cartoon, την εποχή που υποτίθεται ότι γνωρίζαμε για τις συνέπειες του καπνίσματος στην υγεία.

BLACK PETE

Θα αρχίσω από την λιγότερο επικίνδυνη περίπτωση, τον κακό του Disney, τον Μαύρο Πιτ. Κάπνιζε πούρο και γενικά ο ρόλος του ήταν πάντα ύπουλος και υποχθόνιος και συνεπώς δε νομίζω να αποτελούσε πρότυπο για πολλά παιδιά. Παρ' όλα αυτά ο συνδυασμός κάποιου σωματώδη και νταή άντρα με το κάπνισμα, θα έλεγα ότι στα μάτια ενός μικρού αγοριού που βιάζεται να μεγαλώσει, μπορεί να αποτελέσουν κακό παράδειγμα. Παρ' ότι κι εδώ το πούρο εξαφανίστηκε κάποια στιγμή από το στόμα του στις επίσημες ταινίες, ο χαρακτήρας παρέμεινε καπνιστής για πολλά χρόνια στη συνείδηση των περισσοτέρων.

TOM & JERRY

Συνεχίζοντας την έρευνά μου, έπεσα πάνω σε τρεις πολύ αγαπητούς χαρακτήρες comic, αν και πάλι δεν μπορείς να πεις ότι αποτελούν πρότυπο για τα παιδιά. Οι Tom και Jerry και ο Bugs Bunny, παρ' ότι δεν έχουν συνδιαστεί ως χαρακτήρες με το κάπνισμα, θα έλεγε κανείς ότι πρόκειται για περιστασιακούς καπνιστές, αφού υπάρχουν σκηνές σε επεισόδια που τους δείχνουν να καπνίζουν.

BUGS BUNNY

Είμαι σίγουρος ότι κάποια στιγμή θα απαγορεύτηκε και σ' αυτή την περίπτωση, αλλά βεβαίως τα παλαιά επεισόδια συνεχίζουν και προβάλλονται ακόμα και σήμερα. Μάλιστα, αν κρίνω από τη διπλανή εικόνα, ακόμα και μετά την απαγόρευση, βρέθηκαν τρόποι να περάσει "νόμιμα" το μήνυμα στα μυαλουδάκια των μικρών παιδιών. Αλήθεια, πόσο αθώα πιστεύετε ότι είναι η διπλανή εικόνα? Μπορεί στην περίπτωση του Lucky Luke να υπάρχει ο αντίλογος, ότι δηλαδή ήταν κομμάτι του χαρακτήρα, αφού όλοι οι cowboys καπνίζανε, αλλά στην περίπτωση αυτής της εικόνας είναι νομίζω ξεκάθαρο ότι υπήρξε επί τούτου προσπάθεια προβολής του καπνίσματος στις μικρές ηλικίες.

TEN TEN

Θα κάνω τώρα μια παρένθεση από το τσιγάρο και θα ασχοληθώ λίγο με την πίπα, όπου φαίνεται να είναι μια λίγο διαφορετική περίπτωση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, χρησιμοποιείται από χαρακτήρες μεγάλους σε ηλικία για να τους προσδώσει κύρος, εμπειρία και σοφία. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι ο καπετάνιος στη σειρά Τεν Τεν καθώς επίσης και ο αρχηγός στον αστυνόμο Σαϊνη. Πείτε μου τώρα πόσοι από εσάς στην ηλικία των 16 σκεφτήκατε να αρχίσετε το κάπνισμα πίπας. Κανείς! Ενώ, πόσοι από εσάς που καπνίζετε, σκεφτήκατε να αντικαταστήσετε το τσιγάρο με πίπα, αφού πατήσατε τα 30 με 35?

INSPECTOR GADGET

Είμαι σίγουρος ότι αρκετοί από εσάς το έχετε τουλάχιστον σκεφτεί αν δεν το έχετε ήδη κάνει. Προφανώς, η προσπάθεια ήταν να κρατήσουν στο "άθλημα" όσους μεγαλώνοντας, νιώσουν ότι δεν τους κάνει πια το κάπνισμα, περνόντας την εικόνα ενός σοβαρού και ώριμου άντρα να καπνίζει πίπα. Είναι τυχαίο νομίζετε ότι καμία, μα καμία γυναίκα δεν καπνίζει πίπα? Λέτε ότι η γεύση που απολαμβάνουν οι άντρες, δεν αρέσει στις γυναίκες? Απλά δεν έχει γίνει ποτέ καμία προσπάθεια προβολής αυτού του είδους καπνίσματος στις γυναίκες.

POPEYE

Τώρα, η αλήθεια είναι ότι η περίπτωση του Ποπάυ δε ταιριάζει με όσα ισχυρίζομαι παραπάνω, αλλά εδώ ίσως η περίπτωση ήταν διαφορετική. Ο Ποπάυ δημιουργήθηκε το 1929 από τον E. C. Segar, ο οποίος εμπνέυστηκε τον χαρακτήρα από έναν πραγματικό τοπικό ήρωα, ο οποίος έτυχε να καπνίζει πίπα. Πρεσβεύει τη σωματική δύναμη, ταγμένη στο όνομα του καλού και της δικαιοσύνης και μάλιστα περνάει και το μήνυμα της υγιεινής διατροφής, αφού τη δύναμή του την οφείλει στο σπανάκι που τρώει. Μπορεί σ' αυτή την περίπτωση να μην υπάρχουν ενδείξεις κακόβουλων προθέσεων, αλλά τελικά η δουλειά γίνεται. Η απόλυτη σύμπλευση του καλού και δυνατού, της υγιεινής διατροφής και του καπνίσματος.

JESSICA RABBIT

Και επειδή η πελατεία έχει και γυναικείο πλυθησμό και μάλιστα ίσως και πιο πολυάριθμο, κάτι έπρεπε να γίνει και για τις γυναίκες. Έτσι, ο χαρακτήρας της Jessica Rabbit, δημιουργημένος το 1988 παρακαλώ, εμφανίζεται στη ταινία "Ποιός παγίδευσε τον Roger Rabbit", που απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες, καθώς είναι από τις πρώτες ταινίες που συμμετέχουν άνθρωποι ηθοποιοί και cartoons. Πείτε μου ποιό κοριτσάκι θα μπορούσε να αντισταθεί σ' αυτό το πρότυπο της μοιραίας και γεμάτης μυστήριο πανέμορφης γυναίκας, και ποιό αγοράκι δεν θα την περιλάμβανε στα πιο πονηρά του όνειρα...

Απ' ότι βλέπετε τα παραδείγματα είναι πάρα πολλά. Από τους Flintstones και τον Ροζ Πάνθηρα μέχρι τα σύγχρονα The Simpsons και Beavis & Butthead, το κάπνισμα έχει ενσωματωθεί σε cartoons που απευθύνονται σε παιδιά. Και μπορεί να μην πρόκειται πάντα για ήρωες πρότυπα, αλλά η συμφιλίωση και μόνο με τη διαδικασία του καπνίσματος, είναι αρκετή για την πλήρη απενοχοποίησή του που βιώνουμε σήμερα. Πάντως εγώ δεν απορρώ πια καθόλου για το ότι έγινα καπνιστής. Παρ' ότι οι καημένοι οι γονείς μου δεν καπνίζαν, και ούτε και κάποιος που τον είχα ως πρότυπο μικρός, ανακαλύπτω τώρα ότι οι ώρες που πέρναγα βλέποντας "αθώα" παιδικά και διαβάζοντας comics δεν ήταν τελικά και τόσο καλή επιλογή. Η πλύση εγκεφάλου γίνεται εκεί που δεν το περιμένεις. Όσοι βέβαια συνεχίζουν να πιστεύουν ότι είναι δική τους επιλογή και μάλιστα δικαίωμά τους να καπνίζουν, τουλάχιστον ας σταματήσουν να το κάνουν μπροστά στα παιδιά τους και στα παιδιά μας.